Lần đầu phạm tội ít nghiêm trọng có phải luôn luôn được hưởng tình tiết giảm nhẹ “Phạm tội lần đầu và thuộc trường hợp ít nghiêm trọng” quy định tại Điểm h Khoản 1 Điều 46 Bộ luật Hình sự? Có nhân thân tốt, có nhiều tình tiết giảm nhẹ nhưng tại sao vẫn không thể cho hưởng án treo?
(Vụ án Trần Văn Tính ở Quảng Ninh bị kết án về tội “Vi phạm các quy định về khai thác tài nguyên”)
Trần Văn Tính sinh năm 1968; trú tại xã Yên Thọ, huyện Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh. Vườn nhà của Tính có diện tích 960 m2. Đầu năm 2010, Tính thuê máy xúc khai thác than ngay tại vườn nhà (thửa đất này nằm trong ranh giới quản lý tài nguyên của Công ty Than Mạo Khê). Tính đã khai thác than từ ngày 16/2/2010 đến 18/2/2010 với số lượng được xác định là 817 tấn than nguyên khai tương đương 569 tấn than sạch, trị giá 483 triệu đồng.
Tại Bản án hình sự sơ thẩm số 19/2012/HSST ngày 28/2/2012, TAND tỉnh Quảng Ninh đã xử phạt Trần Văn Tính 12 tháng tù về tội ‘Vi phạm các quy định về khai thác tài nguyên”. Trần Văn Tính kháng cáo xin được hưởng án treo. Trước khi xét xử phúc thẩm, Tính đã nộp được 200 triệu đồng xung công quỹ.
Tại Bản án hình sự phúc thẩm số 250/2012/HSPT ngày 28/6/2012, Tòa Phúc thẩm TAND tối cao tại Hà Nội đã sửa án sơ thẩm, xử phạt Trần Văn Tính 12 tháng tù nhưng cho hưởng án treo, thời gian thử thách là 24 tháng. Bản án phúc thẩm đã bị Chánh án TAND tối cao kháng nghị giám đốc thẩm.
Tại phiên họp ngày 06/01/2014, Hội đồng Thẩm phán TAND tối cao đã quyết định hủy Bản án phúc thẩm để xét xử phúc thẩm lại. Quyết định giấm đốc thẩm của Hội đồng Thẩm phán có một số vấn đề pháp lý quan trọng sau:
Trần Văn Tính chỉ bị truy tố phạm vào Khoản 1 Điều 172 BLHS là tội ít nghiêm trọng nhưng xác định bị cáo có tình tiết giảm nhẹ”Phạm tội lần đầu và thuộc trường hợp ít nghiêm trọng” là không đúng. Đây là trường hợp phạm tội công khai, chiếm đoạt tài sản có giá trị lớn, gây ảnh hưởng xấu đến tình hình trật tự, trị an địa phương.
Trần Văn Tính có nhân thân tốt và cũng có nhiều tình tiết giảm nhẹ nhưng không thể cho hưởng án treo vì tình hình phạm tội khai thác tài nguyên trái phép ở địa phương (Quảng Ninh) đang gia tăng, có diễn biến phức tạp nên việc cho hưởng án treo không bảo đảm được tính nghiêm minh của pháp luật, không đáp ứng được yêu cầu răn đe và phục vụ yêu cầu chính trị của địa phương.
Vấn đề pháp lý có thể rút ra là:
Không phải cứ phạm tội ít nghiêm trọng là thuộc “trường hợp ít nghiêm trọng” quy định ở Điểm h Khoản 1 Điều 46 BLHS.